علی رغم اینکه شخصاً* مقالات بسیاری درباره تلویزیون‌ها نوشته‌ام، آخرین بار در تابستان سال 2000 یک تلویزیون 27 اینچ CRT برای خود خریدم. در عوض تمامی کاربری‌های تلویزیون را بر روی صفحه‌ی 102 اینچی که پروژکتورم ایجاد می‌کند، تماشا می‌کنم. جالب است بدانید نه تنها هزینه‌ی راه‌اندازی یک پروژکتور چندان زیاد نیست، بلکه جای زیادی اشغال نکرده، وزن کمی دارد و از همه مهم‌تر صفحه خروجی بزرگ‌تری را با قیمت بسیار کم به شما هدیه می‌کند و نصب و راه‌اندازی‌اش به مراتب ساده‌تر از آن چیزی است که فکرش را می‌کنید. در این مقاله به بررسی مزایا و معایب پروژکتورها خواهیم پرداخت و اینکه چرا چنین وسیله‌ای حقیقتاً برای بسیاری مناسب‌تر است.

اصول اولیه پروژکتورها

پروژکتورهای نمایش از جلو در حقیقت سامانه‌ای دو تکه هستند: یک پروژکتور که تصاویر را ایجاد می‌کند و صفحه‌ی مخصوصی که آن را بازتاب می‌دهد. دانستن اینکه پروژکتورها از دو بخش اصلی تشکیل شده‌اند، برخی افراد ناشی را می‌ترساند و آنها از خرید و نصب آن صرفه نظر می‌کنند. در حالی که این کار بسیار ساده و سهل است. پروژکتورهای مورد نظر ما عموماً با یکی از این سه فناوری تولید شده‌اند: DLP، LCD یا LCOS.

پروژکتورهای LCD اصولاً با همان فناوری ساخته شده‌اند که در تلویزیون‌هایی با پنل تخت (Flat-Panel) شاهدش هستیم. در واقع، پروژکتورهایی از این دست در حوزه‌ی قیمتی ارزان تا متوسط جای می‌گیرند. البته مدتی قبل آن‌ها را می‌توانستیم در دسته‌ی پروژکتورهای اقتصادی یا بسیار ارزان قیمت جای دهیم، اما با توجه به پیشرفت‌هایی که در برخی از مدل‌های جدید صورت گرفته قدری بر قیمت تمام شده‌ی آن‌ها افزوده شده است. اپسون، برای نمونه در این چند سال گذشته پروژکتورهای بسیار خوبی تهیه و به بازار عرضه کرده است.

پروژکتورهای DLP یا پردازش رقومی نور (Digital Light Processing) از تراشه‌های کوچکی با میلیون‌ها آینه‌ی کوچک تشکیل شده‌اند. این دسته از پروژکتورها در محدوده‌ی قیمتی بسیار ارزان تا فوق گران جای می‌گیرند که نه تنها برای استفاده‌های شخصی بلکه برای سالن‌های سینما نیز کاربرد دارند. نمایش دیجیتال در سالن‌های سینما اغلب با استفاده از پروژکتورهای DLP صورت می‌گیرد. هر چند نسبت کنتراست و سطح مشکی تصویر خروجی آن‌ها به خوبی بسیاری از پروژکتورهای LCOS یا مدل‌های LCD نیست، اما وضوح نمایش حرکت آن بهتر از سایر نمونه‌هاست. به همین خاطر از پروژکتورهای DLP زیاد تعریف نمی‌کنیم، اما عموماً کیفیت تصویر آن‌ها خیلی خوب است.

LCOS یا پروژکتورهای کریستال مایع بر روی سیلیکون (liquid Crystal on Silicon) را می‌توان نمونه‌ای هیبریدی (دوگانه) و از ترکیب دو نوع پروژکتور پیشین – یعنی DLP و LCD – دانست. که بر روی صفحه آینه‌ای آن لایه‌ای از کریستال مایع قرار دارد. از این گذشته سطح رنگ مشکی و نسبت کنتراست هر دو در حد بسیار عالی است. پروژکتورهای کمپانی JVC برای نمونه (که سری D-ILA نام دارند) بهترین نسبت کنتراست ممکن را در این بین ارائه می‌کنند. از نظر کیفیت، پروژکتورهای سری SXRD شرکت سونی نیز با فاصله‌ای کم در مقام دوم قرار می‌گیرند. محدوده‌ی قیمتی این سری از پروژکتورها از متوسط تا گران قیمت جای دارد، البته پروژکتورهای سری 4K سونی بسیار گران قیمت و در عین حال پیشرفته هستند.

فواید پروژکتورها

اندازه: این یکی از مواردی است که در وهلۀ اول به نظر می‌آید و از عوامل مهم در انتخاب پروژکتور مناسب با توجه به نیاز فرد است. شخصاً یک پروژکتور با عرض نمایش 3.6 متر یا 144 اینچ در خانه دارم که می‌تواند به خوبی فیلم‌ها را به نسبت 2.35:1 نمایش دهد؛ و در حالت تصویری 16×9، شخصیت‌های فیلم تقریباً اندازه‌ی واقعی خودشان هستند، شاید هم قدری بزرگ‌تر! و در حالت کلوزآپ، سر کاراکتر فیلم تقریباً 1.2 متر می‌شود.

بیایید از منظر دیگری به این موضوع نگاه کنیم: تماشای فیلم «ارباب حلقه‌ها» با نسبت 2.35:1 در صفحه‌ی نمایشی که تقریباً تمامی فضای دیوار روبروی شما را پر می‌کند حقیقتاً بسیار جذاب است. به تازگی هم، از تلویزیونی که در خانه داشتم به عنوان نمایشگر رایانه استفاده می‌کنم. که به دلیل ابعاد بسیار بزرگ و خوبی که دارد خود تماشاخانه‌ای تمام عیار به شمار می‌رود.

در صفحات کوچک، تلویزیون‌های پنجاه اینچ و بیشتر، نمی‌توانید تمامی جزئیاتی که در فیلم‌های فول‌ اچ‌دی (1080 پیکسل) وجود دارد را از نزدیک ببینید. و با توجه به فاصله‌ی متوسط 3 متری که از تصویر داریم، چشم قادر به تشخیص تمامی موارد موجود در آن نیست. اما زمانی که این ابعاد را به 100 اینچ یا بیشتر ارتقا می‌دهید، می‌توانید تک تک موهای فرد را بشمارید.

اینجاست که پروژکتورهای 4K وارد بازی می‌شوند. هر چند گمان می‌کنم کیفیت اولترا اچ‌دی در تلویزیون‌های 4K کیفیت جالبی نیست، پروژکتورهای 4K انتخابی ایده‌آل به شمار می‌روند. اصولاً هر چه تصویر بزرگ‌تر می‌شود نیاز به رزولوشن بالاتر خواهیم داشت. اغلب افراد احتمالا قادر به تشخیص پیکسل‌ها در تصویری 150 اینچ از فاصله 2.5 تا 3 متری هستند. متأسفانه در حال حاضر پیدا کردن پروژکتورهای اولترا اچ‌دی سخت‌تر از تلویزیون‌های اولترا اچ‌دی شده است. اگر می‌خواهید ابعاد و اندازه‌ی ایده‌آل صفحه نمایش، فاصله تماشا و وضوح تصویر را در چنین دستگاه‌های 4K بدست آورید، بهتر است به این ماشین حساب که کریس هینونز آن‌ را تهیه کرده مراجعه کنید.

باید توجه داشته باشید تصاویر کم کیفیتی که در DVDهای معمولی یا شبکه‌های داخلی پخش می‌شوند در چنین دستگاه‌های نمایش با کیفیتی عذاب آور خواهد بود. بدتر از همه اینکه با تهیه چنین تجهیزاتی، خانه‌ی شما به پاتوق فیلم بازی‌های دوستان و آشنایان بدل شده و بیش از آن چیزی که برای خرید تجهیزات صوتی و تصویری هزینه کرده‌اید، باید برای پذیرایی از میهمانان دائمی سرمایه‌گذاری کنید!

دیدن راحت‌تر تصاویر: شاید بعضی از شما از خود بپرسید تماشای چنین تصاویر بزرگی به چشم آسیب نمی‌زند؟ در حقیقت، قضیه برعکس تصور شماست. پر کردن درصد بیشتری از فضای قابل مشاهده شما با درخشندگی متوسط بر روی صفحه‌ی نمایش بزرگ برای چشم آزار دهنده نیست. و بیشتر شبیه سینمای واقعی است که اغلب بیش از 5 واحد نوری (فوت لمبرت) یا بیشتر تولید نمی‌کند (بر روی صفحه نمایش من، اغلب پروژکتورها چیزی بین 30 تا 40 واحد نور تولید می‌کنند؛ و یک LED LCD می‌تواند تا سه برابر آن نور تولید کند).

فضای مورد نیاز

اگر پروژکتور را بر روی سقف نصب کنید، صفحه آن می‌تواند بر روی دیوار تشکیل شود. نصب‌های گران قیمت‌تر شامل صفحات جمع شدنی نیز هستند که صفحه پروژکتور در سقف جمع شده و زمانی که از پروژکتور استفاده نمی‌کنید از نظر محو می‌شوند. برخی افراد نیز ترجیح می‌دهند دیوار را به خوبی رنگ کنند و دیگر صفحه نمایش نخرند، اما شخصاً این کار نمی‌پسندم.

البته می‌توانید در حالت معمول تلویزیون خود را به دیوار نصب کنید، اما بسیاری این کار را نمی‌کنند. البته این تلویزیون‌ها در مقایسه با صفحه بسیار سبک مورد نیاز پروژکتورها بسیار سنگین هستند، و حتی اگر از دستتان رها شود باز هم احتمال آسیب به آن بسیار کم خواهند بود.

معایب

نور: خب، این مشکل بزرگی در نوع خود است. فرقی نمی‌کند که پروژکتور شما تا چه حد پرنور باشد، و باز هم فرقی نمی‌کند که صفحه نمایش شما از چه ماده‌ای شکل گرفته است، هر نور محیطی که در اتاق وجود دارد می‌تواند به تصویر نهایی شما آسیب برساند. تجربه‌ی تماشای تلویزیون با نوری که بر روی آن سایه افکنده را فراموش کنید، چرا که باید بتوانید کنترل تمام عیاری بر روی نور اتاق داشته باشید، در غیر این صورت تنها شب‌ها می‌توانید به تماشا بنشینید. در سینمای خانگی که شخصاً برای خود ایجاد کرده‌ام، روزها قدری نور وارد محیط می‌شود، هر چند آنقدر نیست که برای کیفیت تصویر تاثیر منفی داشته باشد ولی به همین خاطر است که تنها شب‌ها می‌توانم کیفیت دستگاه‌های پروژکتور را آزمایش و بررسی کنم که نهایتاً به تجربه‌ی عجیب و غریبی منجر شده است.

لامپ‌ها: تقریباً تمامی پروژکتورها از لامپ‌های UHP استفاده می‌کنند، که می‌تواند چند هزار ساعتی کار کند و بعد از آن نیز می‌توان با چند صد دلار دوباره آن را به حالت اول برگرداند. حدوداً هر دو سال یک بار باید آن را تعویض کنید که رابطه مستقیمی با میزان استفاده شما دارد. البته می‌توان لامپ‌های UHP را با لامپ‌های LED ارزانتر جایگزین کرد، ولی این لامپ‌ها نیز هزینه‌ی بالایی در پی دارند و کارایی لامپ‌های UHP را ندارند.

عادات عجیب و غریب: با استفاده از این پروژکتورها، برخی از عادات روزمره شما به طرز عجیبی تغییر خواهند کرد. مثلاً؛

• – از میزان راه رفتن‌تان در مقابل صفحه نمایش کاسته خواهد شد.
• – به همین خاطر نمی‌توانید از فناوری‌هایی نظیر Kinect یا کنسول‌های بازی Wii استفاده کند. چرا که ایستادن در مقابل تصویر موجب سایه افکندن بر آن می‌شود، البته اگر پروژکتور را بر روی سقف نصب کنید چنین مشکلی نخواهید داشت.
• – صفحه نمایش تلویزیون دوستانتان بسیار کوچک‌تر به نظر خواهد رسید.

البته این موارد پس از سال‌ها استفاده از پروژکتور در اینجانب به وجود آمده است.

دیگر معایب

صدا: لازم به ذکر نیست که نیاز به دستگاه گیرنده و بلندگوی پخش صدا خواهد داشت؛ چرا که پروژکتور همانند تلویزیون نیست که دارای بلندگویی برای پخش صدا باشد. از طرف دیگر هیچ کدام از پروژکتورها گیرندۀ دیجیتالی تصویر ندارند، به همین خاطر نیاز به یک دستگاه ستاپ‌باکس یا ریسیور ماهواره خواهید داشت؛ البته کاربرانی که از تلویزیون‌های ماهواره‌ای یا دیجیتالی استفاده می‌کنند نصف قضیه را حل کرده‌اند.

صفحه نمایش: خب حالا نوبت به صفحه نمایش می‌رسد. قیمت صفحه‌های نمایش از چند صد دلار تا چند هزار دلار در نوسان است. همان‌طور که در بالا ذکر شد، هرگز از دیوار خانه به عنوان صفحه نمایش استفاده نکنید. از آنجا که تصاویر حاصل از تابش نور پروژکتور بر روی صفحه نمایش است؛ پس اگر این صفحه دارای ناهمواری یا زوایدی باشد، آن‌ها نیز همیشه دیده می‌شوند. به همین خاطر بهتر است قدری هزینه کرده و یک صفحه سفید خوب برای خودتان تهیه کنید. برخی از صفحات نمایش دارای قابلیت‌های ویژه‌ای هستند که از آن جمله می‌توان به بهبود تصویر خروجی، افرایش کنتراست تصویر ارتقای سطح رنگ مشکی تصویر یا سایر موارد اشاره کرد. بهتر است برای انتخاب نمونه مناسب سری به بازار بزنید و یا پیش از آن در فروشگاه‌های اینترنتی اطلاعات بیشتری کسب کنید.

کابل‌ها: کابل‌ها مشکل دیگری است که خواسته یا ناخواسته با آن سر و کار خواهید داشت. کابل HDMI ی که از دستگاه گیرنده‌ی تصویری خارج شده را باید به پروژکتور خود متصل کنید. البته به تازگی فناوری‌های بی‌سیم نیز به بازار عرضه شده که می‌تواند دردسرهای کمتری در مقایسه با استفاده از کابل داشته باشد؛ متاسفانه قیمت پروژکتورهای بی‌سیم کمی چشمگیر است.

صدای اضافی: از آنجایی که لامپ‌های UHP و LED گرمای قابل توجهی ایجاد می‌کنند به همین خاطر پروژکتورها دارای فن‌هایی هستند که برای خنک کردن دستگاه مورد استفاده قرار می‌گیرند. به همین خاطر میزان صدای تولیدی آن نیز در محیط اضافه می‌شود. پروژکتورهای ارزان قیمت و کوچک صدای بلندتری ایجاد می‌کنند. در حالی که پروژکتورهای بزرگ و گران قیمت‌تر به گونه‌ای طراحی شده‌اند که صدای کمتری تولید کرده و تقریباً بی صدا باشند. اگر قرار است پروژکتور در بالای سرتان قرار گیرد، بهتر است مدل‌های کم و سر و صداتر را انتخاب کنید. و اگر قرار است این دستگاه در قفسه‌ای در فاصله‌ای دور قرار گیرند، این موضوع چندان اهمیتی نخواهد داشت.

هزینه: هزینه‌ی دیگری را نیز در نظر بگیرید. هر چند پروژکتورهای ارزان قیمت زیر 1000 دلاری در بازار کم نیستند، و دارای کیفیت تصویر خوب می‌باشند، باید قدری سرکیسه را شل کنید. پروژکتورهایی نظیر JVC X35، سونی HW50 و اپسون 5020 را بررسی کرده‌ام که دستگاه‌های بسیار خوبی هستند. این پروژکتورها در حدود قیمتی 3 تا 4 هزار دلار جای دارند که قدری به جیب مبارک سنگین می‌آید؛ آن هم با این نرخ دلار!

جالب اینجاست که تناسب خطی خاصی بین قیمت پروژکتور و کارایی و کیفیت آن وجود ندارد. در حالی که شرکت اپسون ارائه دهنده‌ی شفاف‌ترین صفحات نمایش است، به راحتی می‌تواند تصاویر 150 اینچی را نمایش دهد. از سوی دیگر پروژکتورهای JVC بهترین کنتراست تصویر را دارند و سونی نیز رنگ‌های حقیقی و دقیقی را ارائه می‌کند. محصولات شرکت سونی شامل پروژکتورهای 4K می‌شوند و پروژکتورهای DLP نیز می‌توانند در عین حال رنگ‌های حقیقی و نوری خارق‌العاده‌ای داشته باشند.

جمع‌بندی

همان‌طور که می‌دانید شخصاً یکی از طرفداران استفاده از پروژکتور به جای تلویزیون هستم. با این حال معتقدم که افراد کمتری به این موضوع اعتقاد عملی دارند. دلیل این موضوع این است که به شخصه پروژکتوری نصب کرده‌ام که تصویر نهایی آن 102 اینچ است و با آن به تماشای فیلم و برنامه‌های تلویزیونی می‌نشینم و در مابقی زمان‌ها از آن برای بازی‌های ویدئویی بهره می‌برم؛ به نظر شما آیا می‌توانم دوباره به تجربه‌ی قدیمی تماشای تلویزیون عادت کنم!؟

نظر شما در این باره چیست؟ آیا مایل به جایگزین نمودن پروژکتور به جای تلویزیون هستید؟ دلیل انتخاب یا عدم انتخاب پروژکتور به عنوان نمایشگر اصلی خانه را در بخش نظرات همین مقاله مطرح کنید.

* این مقاله به قلم و از کلام جئوفری موریسون نوشته شده از سایت پایتخت ماشین است.